«بسمه تعالی»

آثار و برکات امر به معروف چه چیزهایی است؟

از نظر اسلام جامعه انسانی یک واحد به هم پیوسته است که اگر جلوی میکروب های موجود در یک عضو گرفته نشود ناراحتی و مرض از یک عضو به سایر اعضاء سرایت خواهد کرد. امر به معروف و نهی از منکر به منزله واکسیناسیون جامعه و جلوگیری از ابتلاء به بیماریهای روحی و روانی است. بر این اساس امر به معروف و نهی از منکر برای همه جوامع ضرورت تام دارد.

مثال امر به معروف و نهی از منکر، مثال جلوگیری از انسان نادانی است که سوار کشتی شده و قصد سوراخ کردن آن را دارد که اگر از این کار او جلو گیری نشود با سوراخ شدن کشتی، خود او و دیگر مسافران کشتی غرق خواهند شد. آیا اگر چنین فردی اعتراض کند که هیچ کس حق ندارد آزادی مرا سلب کند زیرا من تنها زیر صندلی مخصوص خود را که اختیار آن را دارم، سوراخ می کنم و تنها خودم غرق می شوم !!!کسی به اعتراض او توجه می کند؟ مسلما کسی اعتراض او را نمی پذیرد زیرا همگان می دانند که سوراخ شدن یک نقطه از کشتی همان و غرق شدن همه کشتی با تمام سر نشینان هم همان. بنابراین اگر در جامعه ای امر به معروف و نهی از منکر ترک شود گناه و فساد یک نفر یا یک گروه به سایر افراد و سایر گروه ها نیز سرایت می کند و جامعه ای را آلوده می کند.

امر به معروف و نهی از منکر نیز دارای فوائد زیادی است:

الف) بركات معنوى:

 ۱ - نجات از قهر خدا: امیرالمؤمنین (ع) فرمود: هر كس منكر و خلافى را دید و قلباً از آن ناراحت شد، همانا از قهر خدا نجات پیدا كرده و تن به سلامت برده است؛ و هر كس با زبان از كار خلاف نهى كرد، به پاداش رسیده است.
  ۲ - بهره از الطاف خدا: هر كس با شمشیر و قوت و قدرت براى عزت كلمة الله قیام كند، به واقعیت الطاف الهى رسیده است.(1) هر كس بدعتگزارى را با نهى از منكر بترساند، خداوند قلبش را از ایمان پركند؛ ولى اگر نسبت به او نرمش نشان دهد، قانون خدا را تحقیر كرده است.
  ۳ - نشانه بهترین بودن‌: پیامبر اكرم (ص) فرمود: بهترین مردم كسى است كه مردم را به معروف دعوت كند.(2) و برعكس، اگر كسى در برابر معروف و منكر هیچ گونه احساسى نداشته باشد، انسانیت او دگرگون شده است؛ بنحوى كه دیگر حرف خیرى را نمى‌پذیرد.(3)
  ۴ - اثر امر به معروف در خود انسان‌: حضرت على (ع) به فرزندش فرمود: امر به معروف كن تا اهل معروف باشى.(4)آرى! همان گونه كه هر كس لباس مى‌شوید، دست خودش نیز پاك مى‌شود، كسى كه مردم را به خیر دعوت مى‌كند، به طور طبیعى سعى مى‌كند تا خودش نیز به آن كارى عمل كند كه به دیگران سفارش مى‌كند.
  ۵ - شریک شدن در ثواب کار امر شده

یکی دیگر از ویژگی‌های چشمگیر و بسیار مهم امر به معروف این است که اگر انسان کسی را به کار نیکی امر کند، با انجام دهنده آن کار در ثواب شریک می‌شود. در همین راستا سكونى از امام صادق(ع) و او از پدرانش از على(ع) نقل مى‏كند كه پيامبر خدا(ص) فرمود: «هر كس امر به‏ معروف‏ يا نهى از منكر كند و يا به خيرى راهنمايى كند و يا به آن اشاره كند در ثواب آن شريك است و هر كس به چيز بد فرمان دهد يا به آن راهنمايى كند و يا اشاره كند، در گناه آن شريك است» (الخصال/ ترجمه جعفرى، ج‏1، ص211)

 
6- عدم مرگ ناگهانی

مرگ ناگهانی، مرگی است که به خاطر وجود گناهان گریبان انسان را می‌گیرد. یکی از ویژگی‌های امر به معروف و نهی از منکر این است که از مرگ ناگهانی و زودرس جلوگیری می‌کند. امیرالمؤمنین امام علی(ع) در این باره می‌فرمایند: «اِعْلَمُوا أَنَّ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ لَايُقَرِّبَانِ أَجَلًا» «بدانید که امر به معروف و نهی از منکر مرگ را نزدیک نمی‌کند» (حسین بن سعید کوفی اهوازی، زاهد كيست؟ وظيفه‌اش چيست؟ترجمه الزهد ص250)

7- عدم تسلط بدخواهان

امام باقر(ع) در این باره می‌فرمایند: «هرگاه امر به‏ معروف‏ و نهى‏ از منكر نكنند و پيروى از نيكان خاندان من ننمايند، خدا بدان آنها را بر آنها مسلّط گرداند و نيكان آنها دعا كنند، براى آنها اجابت نشود». (اصول الكافي، ج ‏5، ص375)

8- عدم قطع شدن رزق

عدم قطع شدن رزق یکی دیگر از ویژگی‌های امر به معروف و نهی از منکر می‌باشد. چنانکه امیرالمؤمنین امام علی(ع) می‌فرمایند: «اعْلَمُوا أَنَّ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ لَايُقَرِّبَانِ أَجَلًا، وَ لَايَقْطَعَانِ رِزْقا» «بدانید که امر به معروف و نهی از منکر مرگ را نزدیک نمی‌کند و رزق را قطع نمی‌گرداند» (ترجمه الزهد ص250)

9- از نشانه‌های مؤمن است.

یکی از ویژگی‌های امر به معروف ونهی از منکر این است که در افراد مؤمن وجود دارد و از نشانه‌های افراد مؤمن و با خداست.(سلیم بن قیس هلالی، اسرار آل محمد عليهم‌السلام‌ ص542)

10- محکم شدن کمر مؤمن و به خاک مالیده شدن بینی فاسق

امیر‌المؤمنین امام علی(ع) در این باره می‌فرمایند: «هر كس امر به‏ معروف‏ كند كمر مؤمن را محكم مى‏كند، و هر كس نهى از منكر كند بينى فاسق را به خاك مى‏مالد» (همان، 260)

ب) بركات اقتصادى:

 قرآن مى‌فرماید: اگر مردم مناطق ایمان آورند و تقوا پیشه كنند (كه یكى از مصادیق تقوى امر به معروف و نهى از منكر است) به طور قطع، از آسمان و زمین بركاتى خواهیم گشود.(5) امام باقر (ع) مى‌فرماید: با امر به معروف و نهى از منكر، كسبها حلال و زمین‌ها آباد مى‌شود.(6) و در جاى دیگر مى‌فرماید: مقدار باران در هر سال یكسان است؛ ولى اگر مردم گناه كردند، خداوند مسیر باران را تغییر مى‌دهد. سپس ایشان براى هر گناهى آثارى را بیان فرمود :
 -  اگر در جامعه زنا زیاد شود، سكته و مرگ ناگهانى زیاد مى‌شود.
 -  اگر كم فروشى رایج شود، قحطى پیدا مى‌شود.
 -  اگر زكات پرداخت نشود، بركات زمین كم مى‌شود.
 -  اگر پیمان شكنى و بى وفایى زیاد شد، دشمن غالب مى‌شود.
 -  اگر صله رحم قطع شود، اموال به دست نااهلان مى‌افتد.
 -  اگر امر به معروف و نهى از منكر ترك شود، اشرار بر مردم تسلط مى‌یابند؛ بنحوى كه فریادها بى اثر مى‌شود.(۷)

در جمله دیگرى كه از بركات امر به معروف سخن مى‌گوید، مى‌خوانیم: و تحل المكاسب؛ یعنى با امر به معروف و نهى از منكر، درآمدها حلال مى‌شود. اگر فروشنده‌اى كه جنس معیوب وارد بازار مى‌كند، همه مردم فریاد بزنند و انتقاد كنند، دولت او را تنبیه كند، بازار اصلاح مى‌شود. اگر در برابر كم فروشیها، گرانفروشیها، ربا خوریها و حیله و تزویرها همه افراد حساس باشند، بازار اصلاح مى‌شود.
 حضرت على علیه‌السلام همواره با تازیانه وارد بازار مى‌شد و به كسانى كه جنس خود را در سایه مى‌فروختند تا عیب آن مخفى بماند و یا جنس بهتر را روى دیگر اجناس و نوع نامرغوب را در زیر مى‌نهادند، هشدار مى‌دادند.
 رسول اكرم صلّى اللّه علیه و آله  به ابن مسعود فرمود: با گناهكاران معامله نكنید! اگر مسلمانان به همین جمله عمل كنند، یعنى تجار خلافكار را بایكوت و همه بر ضد او اعتصاب كنند، او مجبور است خود و تجارتش را اصلاح كند. به هر حال، با امر به معروف و نهى از منكر مى‌توان درآمدها را حلال كرد و مردم را از لقمه‌هاى حرام كه عامل سنگدلى و انواع مفاسد و انحرافات در خود و نسل انسان است، نجات داد.

ج) بركات اجتماعى:

 قرآن، جامعه‌اى را رستگار مى‌داند كه گروه ویژه‌اى براى امر به معروف و نهى از منكر داشته باشد.(8) در آیه دیگرى مى‌فرماید: نشانه بهترین جامعه آن است كه امر به معروف و نهى از منكر در آن زنده باشد.(9) صالحانى را كه ما در هر نماز با جمله «السلام علینا و على عباد الله الصالحین» بر آنان سلام مى‌فرستیم، كسانى هستند كه امر به معروف و نهى از منكر مى‌كنند.(10) در آیه دیگرى مى‌خوانیم: هنگام عذاب، تنها ناهیان از منكر نجات پیدا مى‌كنند و بقیه مردم خواه گناهكار و خواه افراد ساكت و بى تفاوت گرفتار قهر خدا می شوند.(11) امام باقر (ع) درباره امر به معروف و نهى از منكر فرمود: هر كس آن دو را یارى كند، خداوند به او عزت مى‌دهد. هر كس خوارشان كند، خدا او را خوار مى‌كند.(12)

در مسأله جهاد اگر تبلیغات و دعوت و تشویق از یك سو و برنامه ریزى اجرائى از سوى دیگر نباشد، جبهه ها خلوت مى‌شود. در موضوع زكات نیز اگر تذكرات پى در پى نباشد، انگیزه براى پرداخت خمس و زكات از بین مى‌رود. در ادامه حدیث مى‌خوانیم : و تأمن المذاهب ؛ یعنى با اجراى امر به معروف و نهى از منكر، امنیت جاده‌ها تأمین شود.
 همین تابلوهاى ساده كه در جاده‌ها مى‌بینیم و این تذكرات و هشدارها و اعلام خطرها و كنترلها و تعیین مقدار سرعت، جلو هزاران حادثه تلخ را مى‌گیرد. اگر پلیس و بازرس در مسیر راهها و یا این هشدارها و جریمه ها و پیامها و نظارت نبود، هر روز ماشینهایى سرقت مى‌شدند؛ افرادى ربوده مى‌شدند؛ ماشینهایى با سرعت هاى غیر مجاز مى‌رفتند و سبقت هاى نابجا مى‌گرفتند؛ كرایه هاى گزاف و بى رویه گرفته مى‌شد؛ و...، هرج و مرجى در جاده ها به وجود مى‌آمد و براى هر مسافرت تمام بستگان دلهره پیدا مى‌كردند.

حق به حقدار مى‌رسد: جمله دیگر درباره نقش امر به معروف و نهى از منكر، در سالم نمودن قوه قضائیه است؛ آنجا كه مى‌فرماید: و ترد المظالم؛ با امر به معروف و نهى از منكر حق به صاحبش بر مى‌گردد. آرى! اگر مردم اطلاعات صادقانه خود را به عنوان شاهد در اختیار قاضى و دادستان قرار دهند و مسؤولان قضایى را آگاه كنند، بسیارى از ظلمها قابل برگشت است.

 من نصرهما اعزّه اللّه و من خذلهما خذله اللّه (بحار/ ۹۷، ص 53)

د) بركات سیاسى:

 حضرت امیر (ع) فرمود: پشتوانه مؤمنان و وسیله تحقیر كفار، امر به معروف و نهى از منكر است.(13)  در روایت دیگرى مى‌خوانیم: اگر نهى از منكر نكنید و پیرو اهل بیت پاك رسول خدا نباشید، خداوند، اشرار را بر شما مسلط خواهد كرد و چنان در فشار قرار خواهید گرفت كه هر چه خوبان شما دعا كنند، مستجاب نشود.(14). اگر هركس در برابر ظالم به وظیفه خود عمل كند، ظالم، میدانى براى ظلم كردن نمى یابد و قهراً حق‌ها به صاحبش بر مى‌گردد.
 امام صادق (ع) به یكى از یاران خود فرمود: اگر شما دور بنى عباس را نمى گرفتید، آنها ما را خانه نشین نمى كردند. سكوت شما ما را خانه نشین كرد. اگر امروز همه كشورهاى اسلامى بر سر اسرائیل غاصب فریاد زنند، او مناطق تحت اشغال خود را به اعراب پس مى‌دهد.
 انتقام از دشمن‌: با امر به معروف و نهى از منكر مى‌توان از دشمن انتقام گرفت. آرى! گرفتن حق نیاز به آگاهى، قدرت، اراده، وحدت، شجاعت، تبلیغات دارد كه هر یك از آنها با تذكر و حمایت و تشویق و در یك كلمه با امر به معروف حاصل مى‌شود. چه زیباست سخن حضرت كه مى‌فرماید: و ینصف من الاعداء.
 برقرارى نظام و ثبات‌: با امر به معروف و نهى از منكر، نظام شما ثبات پیدا مى‌كند (و یستقیم الامر)؛ زیرا اگر بهترین قانون و نظام، مراقبت و حمایت نشود، متزلزل خواهد شد. امر به معروف و نهى از منكر ضامن پایدارى نظام و حمایت از نیكوكاران، و استخوانى در گلوى خلافكاران است.

1) وسایل، ج ۱۱ ص ۴۰۵
2) نهج الفصاحه، جمله ۸۴۹۹ خیر الناس ... آمرهم بالمعروف.
3) جعل اعلاه اسفله و لا یقبل خیراً ابداً (بحار ۹۷، ص ۷۲).

4) و امر بالمعروف تكن اهله، (نهج البلاغه، نامه ۳۱).

5) اعراف / ۹6
6) تحل المكاسب و تعمر الارض (تفسیر نمونه ج ۳ ص ۳۸).
7) بحار، ج ۹۷، ص ۷۲.

8) آل عمران / ۱۰۴
9) آل عمران / ۱۱۰
10) آل عمران / ۱۱۴
11) اعراف / ۱۶۴

12) نهج البلاغه حكمت ۳۱).
13) (بحار ۹۷، ص ۷۲ ).

14) وسائل / ج ۱۲ / ص ۱۴۴