«بسمه تعالی»
فلسفه‌ی حجاب و عفاف چیست؟ حجاب و عفاف شایسته دارای چه ویژگی هایی است؟
علت و حکمت پوشش مناسب و شایسته چیزی پوشیده و پنهانی نیست. مهمترین فلسفه پوشش و عفاف این است که زن در روابط خود با مرد، حریمی قائل شود. اگرچه زن و مرد از جهاتی مانند کرامت انسانی و بهره مندی از حقوق اجتماعی مثل تحصیلِ علم مساوی هستند ولی از لحاظ فیزیکی و روحی تفاوتهای فراوانی با هم دارند، که همین اختلافات باعث می شود که خداوند مهربان با توجه به ویژگی های منحصر به فرد و متفاوت در خلقت زن و مرد، احکامی همچون حفظ و رعایت حجاب را بر بندگانش واجب فرموده است.
البته اینگونه هم نیست که پوشش و عفت و پاکدامنی مخصوص خانمها باشد و بر مردان لازم نباشد لکن علّت اینکه در اسلام دستور پوشش و عفاف بیشتر اختصاص به زنان دارد این است که میل به خود نمایی و خود آرایی در زنان غلبه دارد، لذا بیشتر به زن توجه می شود که خود را در معرض نمایش و یا آسیب قرار ندهد.
اسلام می خواهد مردان و زنان مسلمان، روحی آرام و اعصابی سالم و چشم و گوشی پاک داشته باشند؛ ایجاد آرامش روانی بین افراد جامعه، بستگی به عوامل مختلف از جمله عدم تحریک جنسی و زمینه های شهوترانی است. زن و مرد با پوشش و عفت خود، اخلاق و پاکی را در جامعه رونق داده و خانواده را استوار و پا بر جا می سازند در مقابل با عدم رعایت، فرد و جامعه را دچار لغزش و آسیب جدی کرده و به مفسده می کشانند.
بنابراین، حجاب و عفاف دارای دو بخش است. یک بخش، وجوب پوشش بدن است و بخش دیگر، حرام بودن خودنمایی در مقابل نامحرم است. این دو بُعد باید در کنار یکدیگر باشد تا عفت اسلامی محقق شود. گاهی ممکن است بُعد اول باشد، ولی بُعد دوم نباشد، در این صورت نمیتوان گفت که پاکدامنی محقق شده است. گاهی مشاهده می شود که حتی بعضی از زنان محجبه در پوشش خود از رنگها و پوشش هایی استفاده میکنند و در عین پوشیده بودن بدن، زیباییاش آشکار و جلوه گر است؛ و این دور از روح عفت و پاکدامنی حقیقی است. [i]
البته اگر هر نوع پوشش و مانع گناهی را حجاب و محافظ بنامیم، حجاب میتواند اقسام مختلفی داشته باشد. یک نوع آن حفاظ ذهنی، فکری و روحی است؛ مثلاً اعتقاد به معارف اسلامی مانند توحید و نبوت، از مصادیق محافظت ذهنی، فکری و روحی صحیح است که میتواند از لغزشها و گناهان روحی و فکری مثل کفر و شرک جلوگیری نماید. علاوه بر این، در قرآن از انواع حجاب و حفاظ که در رفتار خارجی انسان تجلی میکند نام برده شده است:
مثل مراقبت در نگاه که همه مردان و زنان در مواجهه با نامحرم به آن توصیه شده اند: «قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ»[ii]؛ ای رسول ما به مردان مؤمن بگو تا چشمها را از نگاه ناروا بپوشند. «قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ»[iii]؛ ای رسول به زنان مؤمن بگو تا چشمها را از نگاه ناروا بپوشند.
نوع دیگر حفاظ و پوشش قرآنی، مراقبت گفتاری زنان در مقابل نامحرم است: «فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ»[iv]؛ پس نازک و نرم و با ناز با مردان سخن نگویید؛ مبادا آن که دلش بیمارِ هوا و هوس است به طمع افتد.
نوع دیگر مراقبت قرآنی، مراقبت رفتاری زنان در مقابل نامحرم است. به زنان دستور داده شده به گونهای راه نروند که با نشان دادن زینتهای خود باعث جلب توجه نامحرم شوند: «وَ لا یضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیعْلَمَ ما یخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ»[v]؛ و آن طور پای به زمین نزنند که خلخال و زیور پنهان پاهایشان معلوم شود. از مجموع مباحث به روشنی استفاده میشود که مراد از حجاب اسلامی، پوشش و حریم قایل شدن در معاشرت زنان با مردان نامحرم در ابعاد مختلف رفتاری مثل نحوه ی پوشش، نگاه، حرف زدن و راه رفتن آنهاست.
[i]. علامه سیدمحمدحسین فضل الله، مجلهی پیام زن، «جوانان، ورزش و حجاب» شماره ی 74، ص 17
[ii] سوره ی نور (24)، آیه ی 30
[iii] سوره ی نور (24)، آیه ی 31.
[iv] سورهی احزاب (33)، آیهی 32.
[v] سوره ی نور (24)، آیه ی 31.
